| |
| Fenotyp (mechanizm oporności) |
Znaczenie kliniczne |
| metycylinooporność gronkowców (MRSA/MRSE/MRCNS) |
Gronkowce z tym mechanizmem są oporne na wszystkie antybiotyki β-laktamowe dostępne aktualnie w lecznictwie w Polsce. Mechanizm ten nie obejmuje cefalosporyn „V generacji” i częściowo karbapenemów III grupy (tomopenem, w fazie prób klinicznych). |
| oporność enterokoków naglikopeptydy (VRE) |
Enterokoki z tym mechanizmem są oporne na glikopeptydy klasyczne – zawsze na wankomycynę, ale niektóre z typów tego mechanizmu nie powodują oporności na teikoplaninę; stosowanie tego antybiotyku powinno być poprzedzone zidentyfikowaniem fenotypu (np. vanB) a przynajmniej oznaczeniem ilościowym wrażliwości na ten antybiotyk, a pacjent powinien być monitorowany klinicznie i mikrobiologicznie podczas leczenia, ponieważ w przypadku fenotypu vanB może rozwinąć się oporność w trakcie leczenia. |
| oporność enterokoków na duże stężenie aminoglikozydów (HLAR/HLGR/HLRS) |
Enterokoki z tym mechanizmem są oporne na aminoglikozydy. Wrażliwość na streptomycynę z uwagi na działania niepożądane nie ma obecnie większego znaczenia.
Należy pamiętać o właściwym stosowaniu aminoglikozydów w przypadku enterokoków bez tego mechanizmu oporności. Szczepy bez tego mechanizmu są zawsze wrażliwe in vitro na netylmycynę. |
| obniżona oporność pneumokoków na penicylinę (PRSP) |
Szczepy o obniżonej wrażliwości na penicylinę powinny być zwalczane cefalosporynami III/IV generacji lub karbapenemami.
Szczepy PRSP należy traktować jako klinicznie oporne na wszystkie β-laktamy oprócz cefalosporyn „V generacji”. |
| oporność gronkowców i paciorkowców na makrolidy, linkozamidy i streptograminy B (MLSB) |
Bakterie z tym mechanizmem są oporne na makrolidy i linkozamidy. W przypadku ketolidów (nowa grupa antybiotyków pochodnych erytromycyny, np. telitromycyna) paciorkowce z tym mechanizmem przeważnie są wrażliwe, a gronkowce – często oporne. W przypadku streptogramin (mieszanin streptogramin A i streptogramin B, jak np. chinuprystyna/dalfoprystyna) nieco tylko obniżona jest wrażliwość mikrobiologiczna, ale z uwagi na to, że przestają być one bakteriobójcze i mają nie najlepsze własności farmakologiczne, najbezpieczniej jest uważać takie szczepy za klinicznie oporne. |
| oporność gronkowców i paciorkowców na fluorochinolony |
Szczepy oporne na fluorochinolon klasyczny i wrażliwe na „gramdodatni” mogą być w ostateczności leczone lekiem „gramdodatnim” (lub lewofloksacyną) stosowanym w skojarzeniu z antybiotykiem z innej grupy pod warunkiem stałego monitorowania stanu pacjenta klinicznego i mikrobiologicznego; najlepiej jednak wybrać inny lek. Szczepy oporne na oba leki są oporne na wszystkie fluorochinolony. Szczepy wrażliwe na oba leki mogą być zwalczane lekiem „gramdodatnim” (lub lewofloksacyną), najlepiej w skojarzeniu. |
| β-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania pałeczek Gram-ujemnych (ESBL) |
Bakterie z tym mechanizmem są oporne na penicyliny (oprócz temocyliny i mecylinamu) i cefalosporyny bez inhibitorów oraz monobaktamy. W przypadku leków z inhibitorami (i w mniejszym stopniu cefamycyn) należy się liczyć, że pomimo wrażliwości mikrobiologicznej nie osiągnie się sukcesu terapeutycznego, ponieważ β-laktamazy wytwarzane w dużych ilościach zdołają „przełamać” inhibitor (rozłożyć cefamycynę). Dlatego też w ciężkich zakażeniach lekiem z wyboru powinien być karbapenem. W przypadku współistnienia mechanizmów ESBL i AmpC lekiem z wyboru są karbapenemy. |
| β-laktamazy typu AmpC pałeczek Gram-ujemnych |
Bakterie z tym mechanizmem są oporne na wszystkie β-laktamy oprócz karbapenemów i cefalosporyn IV generacji oraz ceftobiprolu (cefalosporyny mogą mieć jednak mniejszą skuteczność, ponieważ przy obfitym wytwarzaniu tych enzymów oraz w wyniku mutacji w genach tych enzymów mogą być rozkładane, dlatego w ciężkich zakażeniach stosowane winny być wyłącznie karbapenemy). W przypadku współistnienia mechanizmów ESBL i AmpC lekiem z wyboru są karbapenemy. |
Metalo-β-laktamazy pałeczek Gram-ujemnych (MBL)
szczepy NDM należą do MBL |
Nie ma jednoznacznych zasad interpretacji klinicznej — postuluje się 2 alternatywne zasady, z których pierwsza może byćstosowana do wszystkich bakterii, a druga – do wszystkich oprócz Pseudomonas aeruginosa (dla tej bakterii wolno stosowaćwyłącznie pierwszą zasadę):
- uznanie ich za oporne (niezależnie od wyników oznaczenia lekowrażliwości) na wszystkie β-laktamy oprócz monobaktamów
- uznanie ich za oporne (niezależnie od wyników oznaczenia lekowrażliwości) tylko na karbapenemy, a w przypadku innych β-laktamów należy kierować się wynikami oznaczenia lekowrażliwości oraz – przy ich stosowaniu – regularnie monitorować pacjenta klinicznie i mikrobiologicznie.
|
| β-laktamazy KPC pałeczek Gram-ujemnych z rodzaju Enterobacteriaceae |
Szczepy te są oporne na wszystkie β-laktamy (oprócz leków z awibaktamem) i wymagają zastosowania leków z innych grup (w ciężkich zakażeniach kolistyny lub tygecykliny). Ceftazydym z awibaktamem może być skuteczny. |
ESBL – extended-spectrum β-lactamases; HLAR – high level aminoglycoside resistance; HLGR – high level gentamycin resistance; HLRS – high level resistance to streptomycin; KPC – Klebsiella pneumoniae carbapenemase (in. EESBL – extremely extended spectrum β-lactamase, β-laktamazy o skrajnie rozszerzonym spektrum aktywności); MBL – metallo-β-lactamase; MLSB – macrolide, lincosamide and streptogramin B resistance; MRCNS (methicyllin-resistant coagulase-negative Staphylococcus) – metycylinooporny gronkowiec koagulazoujemny; MRSA (methicyllin-resistant Staphylococcus aureus) – metycylinooporny gronkowiec złocisty; MRSE – methicyllin-resistant Staphylococcus epidermidis; NDM – New Delhi metallo-β-lactamase; PRSP – penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae; VRE – vancomycin-resistant Enterococcus |
